Kayseri- Bünyan Ulu Camiî
-ilhanlı dönemi eseridir. Yalnız, bazı kaynaklarda Anadolu Selçuklu camileri grubunda gösterilmektedir.
Süslemeleri önemlidir=
*Taçkapıdaki geometrik ve stilize hayvan başı motifleri Orta Asya hayvan üslûbundadır. Bu kapı, kuzey duvarın ortasında ve dışa taşkındır. Stilize grifon ve aslan başı bezemeleri ve iki renkli taş işçiliğini yansıtır.
*Geometrik motifli mihrabın üzeri dilimlidir. Mihrap nişi kademelidir. İrili ufaklı yıldız motiflerinin araları çiçeklerle doldurulmştur. Sivri kemerli istiridye şeklindeki mihrap nişinin kemer dolgularında iki kabartma rozet ile iki yanında da iki sütunce bulunur.
Duvarlar gri kalker taşından, tavan ahşaptandır. Yapı malzemesi kesme taştır.
Kare planlı, üç sahınlı, sütun- sivri kemer dizili; ibadet mekânının ortasında dört kalın paye ve kuzey ve güney duvarına dayalı dört yarım paye bulunan bir plan tipi gösteriyor.
Sivri kemerler bütün payeleri birleştirerek, iç mekânı mihrap duvarına dik üç sahına ayırıyor. Orta sahın daha geniştir.
İkişerli iki sıra sütuna oturan kemerler ahşap tavanı taşıyor. Kemerler üzerindeki kısa duvarlar hatıllarla desteklenir. Orta sahındaki hatıllar ve tavan, konsolların yardımıyla biraz daha yükseltilmiştir.
Kuzeydoğu köşede masif ( tek parça ) kule mevcuttur. Bu kule, onikigen olarak cami duvarına kadar yükselir; sonra onikigen külahla örtülür. Kuzeybatı köşeye sonradan minare eklenmiştir.
İlhanlı valisi Emir Zahireddin Mahmud, 1333 yılında mimar Kölük b. Kaluyan' a yaptırır.
Niğde Alaaddin Camiî
Mimarîsi önemlidir=
Kuzey- güney yönlü dikdörtgen ( uzunlamasına- bazilikal ) plan, mihrap önü kubbe, iç mekânın iki sıra halinde örme sütunla üç sahına ayrılması, orta sahının daha geniş olması...
Süslemelerine bakalım=
Taçkapıda testere dişi, yivler, yaprak motifleri, arabesk, aslan başı vb. süslemeler görülür.
Kemerler ve mihrap silmeler ve geometrik motiflerle süslüdür.
Cephede aslan içimli stilize çörtenler mevcuttur= İlhanlı etkisi.
Duvarlar, pencereler sadedir. Yalnızca kuzey duvarın penceresi süslüdür.
Malzemesi şöyle gruplanır=
Genelde gri- sarımtrak çift renkli taş işçiliği görülür.
Kubbede taş dizileri vardır.
Kubbeler, kemerler ve duvarlar düzgün kesilmiş trakit taşından örülüdür.
Örtü ve geçiş sistemi şöyledir=
Büyük kubbenin iki yanında küçük kubbeler vardır. Batıdaki küçük kubbe, tonoz şeklindedir. Doğudaki küçük kubbe, yarım daire biçimlidir. Büyük kubbenin güneyinde köşe tonozları görülür. Kubbeler tonoz geçişli olarak, üçgen kaburgaların üzerine oturur.
Orta sahının ortası ahşap tavanlıdır. Kuzeyi taştan ve düz tavanla örtülüdür. Diğer yerler sivri tonozludur.
Tonozlar toprak damla örtülmüştür.
Sütunların üzerindeki kemerler mihrap ( güney ) yönünde uzanır.
Mihrap iç içe oyulmuş yarım kubbeli ve mukarnaslıdır. Hafifçe doğuya kaydırılmıştır. Minber batıdadır.
Minare ve taçkapı sade cepheye hareket verir.
Minare, caminin yüksekliğine kadar sekizgen üzerine silindirik gövdelidir ve sarı ve gri renklidir. Şerfe silindirik şerit oymalıdır.
Kapıda, üstteki kitabede banî ve tarih veriliyor=
Niğde valisi Zeyneddin Beşare, 1223 yılında ( 1. Alaaddin Keykubad dönemi ) yaptırır.
6 Temmuz 2013 Cumartesi
3 Temmuz 2013 Çarşamba
Ağaç Direkli Camiler
Eskişehir' in Sivrihisar ilçesinde, kuzeyde bulunan kapısındaki yapım kitabesine göre 1274- 75 yıllarına tarihlenen Sivrihisar Ulu Camiî' ni Selçuklu emiri Mikail b. Abdullah yaptırmıştır.
Osmanlı Ulu camilerini plan tipi olarak etkileyen bu yapıda, dikdörtgen plan, mihrap duvarına dik uzanan ahşap sütunlu altı sahın ve düz dam örtü görmekteyiz. Ahşap direklerden dördü kabartma motifli ve Bizans dönemine ait başlıkları ile dikkat çekiyor.
Yuvarlak niş biçimindeki mihrap süsleme açısından sadedir. Ahşap minber ise, geçme tekniğinde kabartma rûmi ve palmet motifleriyle önemlidir.
Üstteki köşk kısmında, kare formlarla sınırlanmış birbirini kesen sekizgenlerden oluşan örgü motifleri Selçuklu etkilidir. Ceviz ağacından oyma teknikli dolap kapakları da önemlidir.
Camiye bitişik minare taş kaideli, yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir.
Afyon kalesinin olduğu tepenin güneybatısına konumlanan 1272 tarihli Afyon Uu Camiî' ni Sahip Ata oğlu Nasrüddin Ahmed yaptırıyor.
Ahşap tavanlı, ağaç direkli, düz çatılı, dikdörtgen planlı ve ahşap sütun başlıklarının tezyinatıyla Konya' daki Sahip Ata Camiî' ne benzeyen bu yapı dıştan moloz taş malzemelidir ve cephesi üç sıra kesme taş hatıllarla üç bölüme ayrılır.
Kuzey ve batıda birer kapı ve dörder pencere görülür.
Mihrap duvarına dik uzanan dokuz sahın, altışar sütunla bölünür. Sütun başlıklarının bazıları sade, bazıları mukarnaslıdır.
Kadınlar mahfilinin üst kısmında nakışlar, konsol kıvrımları arasında rûmi, palmet ve geometrik süslemeler görülür. Bunlar mavi, lacivert, kırmızı, yeşil ve kahve renklidir.
Kıble duvarının ortasındaki taş mihrap Selçuklu etkilidir. Mihrapta geometrik bezemeler, üçgen panolar ve geçmeler bulunuyor.
Kuzeydoğu köşedeki, camiye bitişk minare baklava motifli sırlı tuğla örgülü süslemeleri ve saçak hizasına değin üç sıra tuğla ve bir sıra kesme taş almaşık teknikli gövdesiyle dikkat çekmektedir.
Ankara' nın Samanpazarı semtinde, Âhi Şerafeddin' in yaptırdığı Arslanhane Camiî 1289- 90 yıllarına tarihlidir. Minber kitabesine göre, mimarı Ebubekir oğlu Mehmed' dir. Caminin türbe duvarına gömülü bir antik arslan heykelinden dolayı bu adla da anılır.
Ankara' daki Roma ve Bizans dönemi yapılarından toplanan devşirme taşlarla yapılmıştır.
Ahşap sütun, ahşap tavan, bazilikal / uzunlamsına plan, beş sahın, ahşap çatı özellikleri gösterir. Altışardan dört sıra halinde yuvarlak ağaç sütunlar, Roma dönemine ait mermer sütun başlıklara sahiptir.
Doğu, batı ve kuzey yönleri kapı açıklığına sahiptir. 12 pencere vardır.
Tavan ahşap oymalıdır.
13. yüzyıl Selçuklu etkili mihrap, açık mavi çinilerle kaplıdır.
Minber ceviz ağacındandır.
Caminin yanında, kubbeli ve sekizgen planlı türbe, yapının banîsine aittir.
Konya Sahip Ata Camiî
Bir külliyedir. Cephede çifte minareli taçkapı, taçkapının iki yanında derin niş halinde sebiller, taçkapının ortasında bir yazı frizi
ve geçmeli mermer mozaiklerle çevrili bordür kuşatması gibi uygulamalara rastlanmaktadır.
Süslemeleri önemlidir=
- Caminin kapısı ahşap kündekâri tekniğindedir.
- Mihrap lacivert, mor, turkuaz renkli mozaik kakma tekniğindedir.
- Taçkapının güneyinde, şerefeden sonrası yıkık minare dilimli gövdeli ve lacivert- turkuaz renkli sırlı tuğlalarla süslüdür.
- Sivri kemerli kapının bordürleri iç içe kalın halat motifleri, köşeli grift bezemelerle süslüdür ve aynı biçim bezemeler kapının yanındaki sivri kemerli pencereyi de çevrelemektedir. Bu pencerelerin üzerindeki yüzeyler renkli sırlı tuğlalarla oluşan baklava desenli süslemeyle kaplıdır.
Kare planlı, oniki ahşap direkli, çatı örtülü, ibadet mekânı mihraba dik beş sahından oluşan, bir avlu içinde yer alan bir yapıdır.
Taçkapı girişini kuşatan bordürün içinde silmeli bir sivri kemer bulunur. Bu kemer mukarnaslıdır. Taçkapı sivri kemerlidir.
1279- 80 yıllarında vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından yaptırılıyor.
Beyşehir Eşrefoğlu Ulu Camiî
Mimarî olarak önemlidir=
- Ağaç direkli bir yapıdır.
- Selçuklu etkisi gösterir. Ön cephe duvarı kesme taş, diğer bölümler moloz taştandır. Mihrap mozaik (mavi, beyaz, firuze) çinilidir.
- Mihrabın mukarnaslarının altındaki motifler Konya Karatay Medresesi' nin kubbe içi çinilerine benziyor.
- Hünkâr mahfili caminin güneybatı köşesindedir ve mukarnas başlıklı iki sütunla taşınır= Osmanlı dönemine aittir.
- Planı Ulu cami plan şemasını hatırlatır. Mihrap önü kubbesi tuğladan üç sivri kemere oturur. Altı sıra halinde mukarnas başlıklı ahşap direkler mihrap duvarına dik yedi sahın oluşturur. Orta sahın daha yüksek ve geniştir. Merkezdeki dört direğin üzeri açıktır.
- Taçkapı, işçiliği ile Sivas Gök Medrese ve Çifte Minareli Medrese' nin taçkapılarını andırır. Ön cephede, taçkapının kuzey yanında bir silme duvarı kaplar. Bunu üzeri mazgallıdır. Taçkapının güneyindeki yüksek minare özgün değildir. Minare kaidesinin altında sivri kemerli niş içinde antik bir lahdin oluşturduğu bir sebil vardır. Taçkapı, mazgallardan biraz daha yüksektir.
Süsleme olarak önemlidir=
Çini ve Mozaik Süsleme= Taçkapı ile ön cephe duvarı ve kuzey duvarı arasında kalan; firuze ve mor çinilerle kaplı ana mekânda, sırlı tuğla ve mozaik kaplı ikinci bir taçkapı bulunuyor. Kubbe iç yüzeyi sırlı tuğla ve çinilerle bezenmiştir. Mihrap mozaik çinilidir. Kapı açıklığının üzerindeki kadınlar mahfili çinilerle kaplıdır. Banî Eşrefoğlu Süleyman Bey' in türbesi caminin doğu duvarına bitişik olup; kesme taştan, piramidal külahlı ve çini, ahşap ve taş işçiliklidir.
Ahşap Süsleme ve Malzeme= Ana mekân altı sıra halinde 48 ağaç direğin üzerindeki konsolların ve kirişlerin taşıdığı düz bir tavanla örtülüdür. Buradaki direklerin başlıkları, konsolları ve tavan kirişleri kalem işleriyle ve ahşap üzerine boyama tekniğiyle bezelidir.
Kapı ve pencere kapakları ahşaptandır.
Minber ve mahfil ceviz ağacından kündekâri tekniklidir. Mahfilin kirişleri ve tabanın alt yüzü nakış ve oymalarla süslüdür. Mahfil ahşap korkulukludur.
Cami özgününde toprak damlıydı. Onarımla eğimli çatı yapıldı. Tavan düz ahşaptır.
Vakfiyesine göre, han ve çifte hamamı vardır.
Ana mekâna ile taçkapı üzerindeki iki kitabeden birinde yapım tarihi olarak, 1296; diğerinde de, 1290- 1300 tarihleri yazıyor.
Yapı, Beyşehir gölü ile kale arasındaki düzlüktedir.
Banîsi Eşrefoğlu Beyliği' nin kurucusu Süleyman Bey' dir.
2 Temmuz 2013 Salı
Anadolu' da Büyük Selçuklular' a Bağlanan Camiler
Diyarbakır Ulu Camiî ve Mimarisi
* anadolu' da büyük selçuklular' a bağlanan yapılardan...
Önemi = Mimarî açıdan;
Şam- Emeviye Camiî' nin planını tekrarlar = İbadet mekânını enine kesen üç sahın ve orta mekânın diğerlerinden daha yüksek oluşundan dolayı.
Büyük dikdörtgen avlunun batısındaki iki katlı cephe, antik çağın tiyatro cephelerini andırıyor. Daha sonra doğu cephede de aynı düzen tekrarlanır.
Avlu, üç yönden çeşitli yapılarla çevrilidir.
Avlunun güneyinde, doğu cepheye bitişik Mesudiye Medresesi yer alır. Medresenin önünde tek katlı, sütun- sivri kemerli revaklar vardır.
İbadet mekânı, sütun- sivri kemer dizileriyle bölünür.
Avlu revakları iki katlıdır.
Avlunun ortasında sekizgen sütunlu şadırvan görülür.
İç mekânda, doğuda bir mihrap daha vardır.
Esas mihrabın kuzey ve güneyinde girişler, pencereler ve yan cephede birer kapı bulunur.
Yan cephede üç sıra pencere görülür. Cephenin çatısı eğimlidir.
Kare gövdeli ve silindirik gövdeli minaresi vardır.
Yöreye özgü kahve rengi kalker taş yapılıdır.
Eskiden kiliseydi. 639 yılında camiye çevrildi. Anadolu' nun en eski camiîdir. Selçuklu, İnaloğulları, Akkoyunlu ve Osmanlı dönemlerinde onarıldı. Cephelerde bu onarımlara ait kitabeler bulunur.
Siirt Ulu Camiî ve Süsleme Programı
* anadolu' da büyük selçuklular' a bağlanan yapılardan...
Önemi = Süsleme programı açısından;
Dikdörtgen prizma kaideli ve yuvarlak gövdeli tuğla minaresi, 12. yüzyılın ilk yarısına tarihlenip; Anadolu' da çini mozaiklerle süslenmiş ilk minaredir.
Kaidesinde kûfi yazılar, geometrik geçmeler, örgü ve yıldız motifleri bulunur.
Minare gövdesindeki firuze çini ve mozaikler dökülmüştür.
Altıgen formlu çiniler lacivert şeritlerle çerçevelenir.
Yuvarlak niş biçimindeki mihrap mozaiklerle kaplıdır.
Ceviz ağacından minber, 12. yüzyıla tarihlenir.
Kakma tekniğindeki minberde geometrik şekiller, yazı frizleri görülür.
Minber ustası, minberdeki 1219 tarihli kitabeye göre, Siirtli Şeyhan Neccar' dır.
Büyük Selçuklu camilerinden farkı;
Eyvanın iki yanına dikey olarak iki sahın eklenmesidir.
Minare kitabesinden yapım tarihi ve banîsine ulaşılıyor = İlk dönem yapıyı 1129 yılında Irak Selçuklu Sultanı Mugiziddün Mahmud inşa ettirir.
Dikdörtgen planlı, tek eyvanlı, tonoz örtülü iki sahınlı; birbirine bitişik kemerlerle birbirine bağlanmış üç kubbeli ana mekândan oluşan bir yapıdır.
Dıştan kesme, içten moloz taş yapılıdır.
Bitlis Ulu Camiî ve Mimarisi
* anadolu' da büyük selçuklular' a bağlanan yapılardan...
Önemi = Mimarî açıdan;
- İlavelerle '' U '' biçimli plan tipi gösterir.
- Mihrap duvarına paralel sivri kemerli dörder paye; iç mekânı üç sahına ve beş bölüme ayırır.
- Mihrap önü kubbesi pandantif geçişlidir.
- Mihrap önü kısmı, dıştan kesme taş külah örtülüdür.
- Avlusu vardır.
Kesme taş yapılı ve toprak dam örtülüdür.
İç mekân doğu- batı yönlü tonoz örtülüdür.
İç mekân dikdörtgen pencerelerle aydınlanır. Kubbe kasnağında da pencereler bulunur.
Kuzey cepheye üç kapı açılmıştır.
Silindirik gövdeli minarenin kaidesi beden duvarına kadar yükselir. Gövde kuşaklar, profiller ve zikzaklarla hareketlidir.
1153 yılında Mervanoğlu Ebu Muzaffer Muhammed yaptırmıştır.
27 Haziran 2013 Perşembe
İlhanlı Etkisindeki Yapılar
Konya Sahip Ata Camiî
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. Bir külliyedir. İlhanlı sanatı özelliklerini verir. Cephede çifte minareli taçkapı, taçkapının iki yanında derin niş halinde sebiller, taçkapının ortasında bir yazı frizi
ve geçmeli mermer mozaiklerle çevrili bordür kuşatması gibi uygulamalara rastlanmaktadır.
Süslemeleri de önemlidir=
- Caminin kapısı ahşap kündekâri tekniğindedir.
- Mihrap lacivert, mor, turkuaz renkli mozaik kakma tekniğindedir.
- Taçkapının güneyinde, şerefeden sonrası yıkık minare dilimli gövdeli ve lacivert- turkuaz renkli sırlı tuğlalarla süslüdür.
- Sivri kemerli kapının bordürleri iç içe kalın halat motifleri, köşeli grift bezemelerle süslüdür ve aynı biçim bezemeler kapının yanındaki sivri kemerli pencereyi de çevrelemektedir. Bu pencerelerin üzerindeki yüzeyler renkli sırlı tuğlalarla oluşan baklava desenli süslemeyle kaplıdır.
Kare planlı, oniki ahşap direkli, çatı örtülü, ibadet mekânı mihraba dik beş sahından oluşan, bir avlu içinde yer alan bir yapıdır.
Taçkapı girişini kuşatan bordürün içinde silmeli bir sivri kemer bulunur. Bu kemer mukarnaslıdır. Taçkapı sivri kemerlidir.
1279- 80 yıllarında vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından yaptırılıyor.
Konya İnce Minareli Medrese
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı sanatı özellikleri sunar. Cephenin ortasındaki taçkapı dışa taşar.Dış köşelerde iri bir düğümle bağlanan üçlü kaval silmelerle; cephede kıvrık dallı rûmili geometrikbezemeler ve kitabe kuşağından oluşan üç bordürle iki yandan sınırlanır. Kapının iki yanında başlayan kemer üstünde düğüm yaptıktan sonra saçağa ulaşan ve düğümlenen ikinci kitabe şeridi sülüs yazılıdır. Taçkapı kemerinin köşe dolgularında boş bırakılan kabarık yüzeylerde iki iri kabara vardır. İki yanda bitkisel süslemeli bordürler, yivli çıkıntılı kaideler üzerinde kavsaralar vardır. Bu bezemeler altta üçlü sütuncelerle biter. Bu sütuncelerin içlerinde bitkisel bezemeli olan başlıkları vardır. Kapının iki yanında ince uzun nişler sivri kemerlidir ve bunlar geometrik geçmeli bordürlerle çevrilidir.
Adını, mescidin cephesi üzerindeki sırlı tuğla minareden alıyor.
Medresenin dışı taş, içerisi tuğla yapılıdır.Bugün olmayan kare kaideli minare kesme taştandı.
Çokgen gövdeli minarenin yüzeyinde aralarda sırlı tuğlalar vardır. Bu tuğlaların iki yanına lacivert çiniler konulmuştur.
Kare planlı avlunun kubbesi pandantiflidir ve buadaki üçgenlerin etrafı mavi zemin üzerine lacivert çinilerden oluşan palmet motifli bir şeritle kuşatılır. Kubbe firuze, kahve ve lacivert renkli sırlı tuğlalardan oluşur. Bu sırlı tuğlalar iç içe gemiş zikzak ve baklava motiflerine benziyor. Kubbe kasnağını çeviren geniş şerit üzerinde de firuze çinili yazı kuşağı vardır.
Minare kaidesinin ön yüzü düğümlü kaval silmelerin çevrelediği kıvrık dallar, rûmiler ve yapraklarla süslüdür.
Minarenin küp kısmı mavi sırlı tuğladandır. Üzerindeki sıvalı bölümde belki çini kitabe vardı.
Mescidin duvarları ve mihrabı da belki çinilerle süslüydü.
Mescit, medreseye bitişktir.
Yıkılan ve yok olan bölümler= Minarenin şerefesi, mescit ( belki kare planlı ve kubbeliydi ), eyvanın çevresindeki hücreler, avlunun iki yanındaki hücrelerden bazıları, meciti minaresi, taçkapı ile minare kaidesi arasında olduğu sanılan sıbyan mektebidir.
Darülhadis işlevli medrese kubbeli avlulu, iki eyvanlı, sütun -sivri kemer dizili bir yapıdır.
Alaaddin Tepesi' nin batı eteğindedir.
Taçpıdan, üzeri çapraz tonozlu giriş holüne, oradan da sivri kemerli bir kapı ile avluya geçilir.
Taçkapının karşısındki ana eyvan sivri kemerli tonoz örtülüdür ve iki yanına simetrik birer niş konulmuştur.
1260 yılında Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından Kölük b. Abdullah' a ( taçkapıdaki iki maalyon ) yaptırıldı.
Sivas Gök Medrese
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı sanatı verîlerini sunar= Cephe hareketliliği üç dilimli kemer, geometrik bordür, çeşme (kuzeyde); süslemeli pencereler ve kuleler ( güney ve kuzey ) ile sağlanır. Minare kaidelerinden aşağı doğru inen mermer yüzeyde büyük boyutlarda geometrik- bitkisel motifler ve yazı motifleri görülür. Taçkapının üst iki köşesinde iç içe geçen hayvan başı motifleri vardır. Çifte minareli taçkapı, oniki tür hayvan başı, yıldız ve hayat ağacı motifleriyle süslüdür.
Süslemeleri önemlidir= Mihrap ve kuzey ve güneydeki yan eyvanların iç kısmı ve mescitin kubbesi ve kubbe eteği çini tezyinatlıdır. Minareler sırlı tuğla ve mavi çinilerle tuğla örgülüdür.
Duvarlar yontma kalker taşındandır. Avlunu ortasındaki 22 köşeli poligonal planlı havuz mermerdendir- bugün yoktur. Minberi ahşaptandır.
Açık avlu, dört eyvan ( doğudaki ana eyvan yıkılmıştır ), iki kat, kuzeyden ve güneyden altı sütunlu revak sistemi, girişin güneyinde mescit, dikdörtgen plan,avluda havuz... özelliği gösterir.
Mescit tromplu kubbelidir.
Taçkapının kuzeyindeki kubbeli oda hadis okutulan bölümdür. İç duvarları sıvalıdır.
Revakların gerisindeki küçük kapılardan hücrelere girilir.
1271 tarihlidir. Batıdaki taçkapı kitabesine göre, banîsi Sahip Ata Fahreddin Ali, mimarı Kaluyan el- Konevî' dir.
Beyşehir Eşrefoğlu Ulu Camiî
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan.
Mimarî olarak önemlidir=
- Ağaç direkli bir yapıdır.
- Selçuklu etkisi gösterir. Ön cephe duvarı kesme taş, diğer bölümler moloz taştandır. Mihrap mozaik (mavi, beyaz, firuze) çinilidir.
- Mihrabın mukarnaslarının altındaki motifler Konya Karatay Medresesi' nin kubbe içi çinilerine benziyor.
- Hünkâr mahfili caminin güneybatı köşesindedir ve mukarnas başlıklı iki sütunla taşınır= Osmanlı dönemine aittir.
- Planı Ulu cami plan şemasını hatırlatır. Mihrap önü kubbesi tuğladan üç sivri kemere oturur. Altı sıra halinde mukarnas başlıklı ahşap direkler mihrap duvarına dik yedi sahın oluşturur. Orta sahın daha yüksek ve geniştir. Merkezdeki dört direğin üzeri açıktır.
- Taçkapı, işçiliği ile Sivas Gök Medrese ve Çifte Minareli Medrese' nin taçkapılarını andırır. Ön cephede, taçkapının kuzey yanında bir silme duvarı kaplar. Bunu üzeri mazgallıdır. Taçkapının güneyindeki yüksek minare özgün değildir. Minare kaidesinin altında sivri kemerli niş içinde antik bir lahdin oluşturduğu bir sebil vardır. Taçkapı, mazgallardan biraz daha yüksektir.
Süsleme olarak önemlidir=
Çini ve Mozaik Süsleme= Taçkapı ile ön cephe duvarı ve kuzey duvarı arasında kalan; firuze ve mor çinilerle kaplı ana mekânda, sırlı tuğla ve mozaik kaplı ikinci bir taçkapı bulunuyor. Kubbe iç yüzeyi sırlı tuğla ve çinilerle bezenmiştir. Mihrap mozaik çinilidir. Kapı açıklığının üzerindeki kadınlar mahfili çinilerle kaplıdır. Banî Eşrefoğlu Süleyman Bey' in türbesi caminin doğu duvarına bitişik olup; kesme taştan, piramidal külahlı ve çini, ahşap ve taş işçiliklidir.
Ahşap Süsleme ve Malzeme= Ana mekân altı sıra halinde 48 ağaç direğin üzerindeki konsolların ve kirişlerin taşıdığı düz bir tavanla örtülüdür. Buradaki direklerin başlıkları, konsolları ve tavan kirişleri kalem işleriyle ve ahşap üzerine boyama tekniğiyle bezelidir.
Kapı ve pencere kapakları ahşaptandır.
Minber ve mahfil ceviz ağacından kündekâri tekniklidir. Mahfilin kirişleri ve tabanın alt yüzü nakış ve oymalarla süslüdür. Mahfil ahşap korkulukludur.
Cami özgününde toprak damlıydı. Onarımla eğimli çatı yapıldı. Tavan düz ahşaptır.
Vakfiyesine göre, han ve çifte hamamı vardır.
Ana mekâna ile taçkapı üzerindeki iki kitabeden birinde yapım tarihi olarak, 1296; diğerinde de, 1290- 1300 tarihleri yazıyor.
Yapı, Beyşehir gölü ile kale arasındaki düzlüktedir.
Banîsi Eşrefoğlu Beyliği' nin kurucusu Süleyman Bey' dir.
Sivas Buruciye Medresesi
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı mimarîsine öykünür= Mukarnas kavsaralı bir nişin belirlediği taçkapıda dışa taşkın rozetler görülür. Taçkapıda yıldız, rûmi ve geometrik motifler dantel gibi işlenmiştir. Cephenin her iki köşesindeki demet payelerde oluşan köşe kuleleri, yazı kuşağı ve pencereler cepheyi hareketlendirir.
Kareye yakın dikdörtgen planlı, açık avlulu, sütun- sivri kemer revaklı, kesme taştan bir yapıdır.
Sütunlu revakların gerisinde hücreler görülür.
Taçkapı sarımtrak renkli taşlardab oyulmuştur.
Kapının kuzey yanında mavi ve siyah çinilerle süslü türbe yapının banîsi vezir Muzafferiddin Burucirdî' ye aittir. Pozitif bilimlerin okutulduğu yapı 1271 tarihlidir.
Karaman Hatuniye Medresesi
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlk defa bu yapıda, medrese odalarının kubbeyle örtüldüğünü görüyoruz. Bütün odaların üzeri üçgen köşe bingilriyle desteklenen birer kubbeyle örtülüdür.
Karamanoğullarına devrine aittir. Kitabesine göre, Sultan Hatun ( Nefise Hatun ) 1381- 82 yılında yaptırıyor. Bu kişi, Murad Hüdavendigar' ın kızı ve Karamanoğlu Alaaddin Ali Bey' in hanımıdır. Medrese kapısının kuzey üst köşesindeki kitabeye göre, mimarı Numan oğlu Hoca Ahmed' dir.
Süsleme= Taçkapı, eyvan kemeri, köşe odalarının girişleri süslüdür. Kırık çizgiler, geometrik motifler ( rûmi, palmet, yazı ) görülür. Motifler yer yer zeminden taşkındır. Ana eyvan ve türbenin duvarlarının zeminden belli bir yüksekliğe kadar çiniyle kaplı olduğu biliniyor.
Malzeme- Teknik= Yapı kesme taştandır. Taçkapı kaidesi alçak mermer, sonra belli bir yüksekliğe kadar beyaz mermer, üstü ise sarımtrak kalker taşındandır. Örtü içte ve dışta taşla kaplıdır. Yer yer devşirme malzeme görülür.
Plan= Simetrik dikdörtgen planlı, iki eyvanlı, açık avlulu, avlusu havuzlu ve revak- devşirme sütun sistemiyle çevrili bir yapıdır. Güneydoğu- kuzeybatı yönleri revaklıdır.
Örtü Sistemi= Revaklar beşik tonoz örtülüdür. Avlu yönünde revak kemerleri uzatılarak, tonoz örtü kesilmiş ve örtüye hareketlilik verilmiştir. Medrese odaları kubbelidir. Kubbeler dıştan basık ve çift eğimli pramidal külahla sonlanır. Ana eyvanın güneyindeki oda kubbeli, kuzeyindeki oda beşik tonozludur. Ana eyvan sivri tonoz örtülüdür. Kubbeli kışlık dershanenin örtüye geçiş sistemi mukarnaslı köşe dolgularıyla olmuştur.
Pencereler= Öğrenci odalarında alçak birer mazgal pencere bulunur. Ana eyvan yan odalara birer dikdörtgen pencere ile; dışa altta dikdörtgen, üstte sivri kemerli iki pencereyle açılır. Güneydeki dershane iki yönden pencerelidir.
Ana eyvan ve kuzeydoğuda yer alan basık kemerli taçkapı dışa taşkındır.
Taçkapının güneyinde revaklara açılan dört kapıyla öğrenci odalarına girilir.
Ana eyvanın güney ve kuzeyindeki odalara revakların sonundaki kapılardan girilir. Güneydeki kışlık dershane, kuzeydeki Sultan Hatun' un türbesidir.
Türbe= Türbenin basık tonozlu alt katına medresenin dışındaki bir kapıdan girilir. Eyvana ve güneybatı yönüne pencereler açılıyor. İçten kubbeli, dıştan basık ve çift eğimli pramidal külahla örtülüdür. Kubbeye geçiş kapı üzerinde mukarnaslı, diğer köşelerde ise üçgen bingilerle oluyor.
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. Bir külliyedir. İlhanlı sanatı özelliklerini verir. Cephede çifte minareli taçkapı, taçkapının iki yanında derin niş halinde sebiller, taçkapının ortasında bir yazı frizi
ve geçmeli mermer mozaiklerle çevrili bordür kuşatması gibi uygulamalara rastlanmaktadır.
Süslemeleri de önemlidir=
- Caminin kapısı ahşap kündekâri tekniğindedir.
- Mihrap lacivert, mor, turkuaz renkli mozaik kakma tekniğindedir.
- Taçkapının güneyinde, şerefeden sonrası yıkık minare dilimli gövdeli ve lacivert- turkuaz renkli sırlı tuğlalarla süslüdür.
- Sivri kemerli kapının bordürleri iç içe kalın halat motifleri, köşeli grift bezemelerle süslüdür ve aynı biçim bezemeler kapının yanındaki sivri kemerli pencereyi de çevrelemektedir. Bu pencerelerin üzerindeki yüzeyler renkli sırlı tuğlalarla oluşan baklava desenli süslemeyle kaplıdır.
Kare planlı, oniki ahşap direkli, çatı örtülü, ibadet mekânı mihraba dik beş sahından oluşan, bir avlu içinde yer alan bir yapıdır.
Taçkapı girişini kuşatan bordürün içinde silmeli bir sivri kemer bulunur. Bu kemer mukarnaslıdır. Taçkapı sivri kemerlidir.
1279- 80 yıllarında vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından yaptırılıyor.
Konya İnce Minareli Medrese
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı sanatı özellikleri sunar. Cephenin ortasındaki taçkapı dışa taşar.Dış köşelerde iri bir düğümle bağlanan üçlü kaval silmelerle; cephede kıvrık dallı rûmili geometrikbezemeler ve kitabe kuşağından oluşan üç bordürle iki yandan sınırlanır. Kapının iki yanında başlayan kemer üstünde düğüm yaptıktan sonra saçağa ulaşan ve düğümlenen ikinci kitabe şeridi sülüs yazılıdır. Taçkapı kemerinin köşe dolgularında boş bırakılan kabarık yüzeylerde iki iri kabara vardır. İki yanda bitkisel süslemeli bordürler, yivli çıkıntılı kaideler üzerinde kavsaralar vardır. Bu bezemeler altta üçlü sütuncelerle biter. Bu sütuncelerin içlerinde bitkisel bezemeli olan başlıkları vardır. Kapının iki yanında ince uzun nişler sivri kemerlidir ve bunlar geometrik geçmeli bordürlerle çevrilidir.
Adını, mescidin cephesi üzerindeki sırlı tuğla minareden alıyor.
Medresenin dışı taş, içerisi tuğla yapılıdır.Bugün olmayan kare kaideli minare kesme taştandı.
Çokgen gövdeli minarenin yüzeyinde aralarda sırlı tuğlalar vardır. Bu tuğlaların iki yanına lacivert çiniler konulmuştur.
Kare planlı avlunun kubbesi pandantiflidir ve buadaki üçgenlerin etrafı mavi zemin üzerine lacivert çinilerden oluşan palmet motifli bir şeritle kuşatılır. Kubbe firuze, kahve ve lacivert renkli sırlı tuğlalardan oluşur. Bu sırlı tuğlalar iç içe gemiş zikzak ve baklava motiflerine benziyor. Kubbe kasnağını çeviren geniş şerit üzerinde de firuze çinili yazı kuşağı vardır.
Minare kaidesinin ön yüzü düğümlü kaval silmelerin çevrelediği kıvrık dallar, rûmiler ve yapraklarla süslüdür.
Minarenin küp kısmı mavi sırlı tuğladandır. Üzerindeki sıvalı bölümde belki çini kitabe vardı.
Mescidin duvarları ve mihrabı da belki çinilerle süslüydü.
Mescit, medreseye bitişktir.
Yıkılan ve yok olan bölümler= Minarenin şerefesi, mescit ( belki kare planlı ve kubbeliydi ), eyvanın çevresindeki hücreler, avlunun iki yanındaki hücrelerden bazıları, meciti minaresi, taçkapı ile minare kaidesi arasında olduğu sanılan sıbyan mektebidir.
Darülhadis işlevli medrese kubbeli avlulu, iki eyvanlı, sütun -sivri kemer dizili bir yapıdır.
Alaaddin Tepesi' nin batı eteğindedir.
Taçpıdan, üzeri çapraz tonozlu giriş holüne, oradan da sivri kemerli bir kapı ile avluya geçilir.
Taçkapının karşısındki ana eyvan sivri kemerli tonoz örtülüdür ve iki yanına simetrik birer niş konulmuştur.
1260 yılında Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından Kölük b. Abdullah' a ( taçkapıdaki iki maalyon ) yaptırıldı.
Sivas Gök Medrese
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı sanatı verîlerini sunar= Cephe hareketliliği üç dilimli kemer, geometrik bordür, çeşme (kuzeyde); süslemeli pencereler ve kuleler ( güney ve kuzey ) ile sağlanır. Minare kaidelerinden aşağı doğru inen mermer yüzeyde büyük boyutlarda geometrik- bitkisel motifler ve yazı motifleri görülür. Taçkapının üst iki köşesinde iç içe geçen hayvan başı motifleri vardır. Çifte minareli taçkapı, oniki tür hayvan başı, yıldız ve hayat ağacı motifleriyle süslüdür.
Süslemeleri önemlidir= Mihrap ve kuzey ve güneydeki yan eyvanların iç kısmı ve mescitin kubbesi ve kubbe eteği çini tezyinatlıdır. Minareler sırlı tuğla ve mavi çinilerle tuğla örgülüdür.
Duvarlar yontma kalker taşındandır. Avlunu ortasındaki 22 köşeli poligonal planlı havuz mermerdendir- bugün yoktur. Minberi ahşaptandır.
Açık avlu, dört eyvan ( doğudaki ana eyvan yıkılmıştır ), iki kat, kuzeyden ve güneyden altı sütunlu revak sistemi, girişin güneyinde mescit, dikdörtgen plan,avluda havuz... özelliği gösterir.
Mescit tromplu kubbelidir.
Taçkapının kuzeyindeki kubbeli oda hadis okutulan bölümdür. İç duvarları sıvalıdır.
Revakların gerisindeki küçük kapılardan hücrelere girilir.
1271 tarihlidir. Batıdaki taçkapı kitabesine göre, banîsi Sahip Ata Fahreddin Ali, mimarı Kaluyan el- Konevî' dir.
Beyşehir Eşrefoğlu Ulu Camiî
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan.
Mimarî olarak önemlidir=
- Ağaç direkli bir yapıdır.
- Selçuklu etkisi gösterir. Ön cephe duvarı kesme taş, diğer bölümler moloz taştandır. Mihrap mozaik (mavi, beyaz, firuze) çinilidir.
- Mihrabın mukarnaslarının altındaki motifler Konya Karatay Medresesi' nin kubbe içi çinilerine benziyor.
- Hünkâr mahfili caminin güneybatı köşesindedir ve mukarnas başlıklı iki sütunla taşınır= Osmanlı dönemine aittir.
- Planı Ulu cami plan şemasını hatırlatır. Mihrap önü kubbesi tuğladan üç sivri kemere oturur. Altı sıra halinde mukarnas başlıklı ahşap direkler mihrap duvarına dik yedi sahın oluşturur. Orta sahın daha yüksek ve geniştir. Merkezdeki dört direğin üzeri açıktır.
- Taçkapı, işçiliği ile Sivas Gök Medrese ve Çifte Minareli Medrese' nin taçkapılarını andırır. Ön cephede, taçkapının kuzey yanında bir silme duvarı kaplar. Bunu üzeri mazgallıdır. Taçkapının güneyindeki yüksek minare özgün değildir. Minare kaidesinin altında sivri kemerli niş içinde antik bir lahdin oluşturduğu bir sebil vardır. Taçkapı, mazgallardan biraz daha yüksektir.
Süsleme olarak önemlidir=
Çini ve Mozaik Süsleme= Taçkapı ile ön cephe duvarı ve kuzey duvarı arasında kalan; firuze ve mor çinilerle kaplı ana mekânda, sırlı tuğla ve mozaik kaplı ikinci bir taçkapı bulunuyor. Kubbe iç yüzeyi sırlı tuğla ve çinilerle bezenmiştir. Mihrap mozaik çinilidir. Kapı açıklığının üzerindeki kadınlar mahfili çinilerle kaplıdır. Banî Eşrefoğlu Süleyman Bey' in türbesi caminin doğu duvarına bitişik olup; kesme taştan, piramidal külahlı ve çini, ahşap ve taş işçiliklidir.
Ahşap Süsleme ve Malzeme= Ana mekân altı sıra halinde 48 ağaç direğin üzerindeki konsolların ve kirişlerin taşıdığı düz bir tavanla örtülüdür. Buradaki direklerin başlıkları, konsolları ve tavan kirişleri kalem işleriyle ve ahşap üzerine boyama tekniğiyle bezelidir.
Kapı ve pencere kapakları ahşaptandır.
Minber ve mahfil ceviz ağacından kündekâri tekniklidir. Mahfilin kirişleri ve tabanın alt yüzü nakış ve oymalarla süslüdür. Mahfil ahşap korkulukludur.
Cami özgününde toprak damlıydı. Onarımla eğimli çatı yapıldı. Tavan düz ahşaptır.
Vakfiyesine göre, han ve çifte hamamı vardır.
Ana mekâna ile taçkapı üzerindeki iki kitabeden birinde yapım tarihi olarak, 1296; diğerinde de, 1290- 1300 tarihleri yazıyor.
Yapı, Beyşehir gölü ile kale arasındaki düzlüktedir.
Banîsi Eşrefoğlu Beyliği' nin kurucusu Süleyman Bey' dir.
Sivas Buruciye Medresesi
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı mimarîsine öykünür= Mukarnas kavsaralı bir nişin belirlediği taçkapıda dışa taşkın rozetler görülür. Taçkapıda yıldız, rûmi ve geometrik motifler dantel gibi işlenmiştir. Cephenin her iki köşesindeki demet payelerde oluşan köşe kuleleri, yazı kuşağı ve pencereler cepheyi hareketlendirir.
Kareye yakın dikdörtgen planlı, açık avlulu, sütun- sivri kemer revaklı, kesme taştan bir yapıdır.
Sütunlu revakların gerisinde hücreler görülür.
Taçkapı sarımtrak renkli taşlardab oyulmuştur.
Kapının kuzey yanında mavi ve siyah çinilerle süslü türbe yapının banîsi vezir Muzafferiddin Burucirdî' ye aittir. Pozitif bilimlerin okutulduğu yapı 1271 tarihlidir.
Karaman Hatuniye Medresesi
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlk defa bu yapıda, medrese odalarının kubbeyle örtüldüğünü görüyoruz. Bütün odaların üzeri üçgen köşe bingilriyle desteklenen birer kubbeyle örtülüdür.
Karamanoğullarına devrine aittir. Kitabesine göre, Sultan Hatun ( Nefise Hatun ) 1381- 82 yılında yaptırıyor. Bu kişi, Murad Hüdavendigar' ın kızı ve Karamanoğlu Alaaddin Ali Bey' in hanımıdır. Medrese kapısının kuzey üst köşesindeki kitabeye göre, mimarı Numan oğlu Hoca Ahmed' dir.
Süsleme= Taçkapı, eyvan kemeri, köşe odalarının girişleri süslüdür. Kırık çizgiler, geometrik motifler ( rûmi, palmet, yazı ) görülür. Motifler yer yer zeminden taşkındır. Ana eyvan ve türbenin duvarlarının zeminden belli bir yüksekliğe kadar çiniyle kaplı olduğu biliniyor.
Malzeme- Teknik= Yapı kesme taştandır. Taçkapı kaidesi alçak mermer, sonra belli bir yüksekliğe kadar beyaz mermer, üstü ise sarımtrak kalker taşındandır. Örtü içte ve dışta taşla kaplıdır. Yer yer devşirme malzeme görülür.
Plan= Simetrik dikdörtgen planlı, iki eyvanlı, açık avlulu, avlusu havuzlu ve revak- devşirme sütun sistemiyle çevrili bir yapıdır. Güneydoğu- kuzeybatı yönleri revaklıdır.
Örtü Sistemi= Revaklar beşik tonoz örtülüdür. Avlu yönünde revak kemerleri uzatılarak, tonoz örtü kesilmiş ve örtüye hareketlilik verilmiştir. Medrese odaları kubbelidir. Kubbeler dıştan basık ve çift eğimli pramidal külahla sonlanır. Ana eyvanın güneyindeki oda kubbeli, kuzeyindeki oda beşik tonozludur. Ana eyvan sivri tonoz örtülüdür. Kubbeli kışlık dershanenin örtüye geçiş sistemi mukarnaslı köşe dolgularıyla olmuştur.
Pencereler= Öğrenci odalarında alçak birer mazgal pencere bulunur. Ana eyvan yan odalara birer dikdörtgen pencere ile; dışa altta dikdörtgen, üstte sivri kemerli iki pencereyle açılır. Güneydeki dershane iki yönden pencerelidir.
Ana eyvan ve kuzeydoğuda yer alan basık kemerli taçkapı dışa taşkındır.
Taçkapının güneyinde revaklara açılan dört kapıyla öğrenci odalarına girilir.
Ana eyvanın güney ve kuzeyindeki odalara revakların sonundaki kapılardan girilir. Güneydeki kışlık dershane, kuzeydeki Sultan Hatun' un türbesidir.
Türbe= Türbenin basık tonozlu alt katına medresenin dışındaki bir kapıdan girilir. Eyvana ve güneybatı yönüne pencereler açılıyor. İçten kubbeli, dıştan basık ve çift eğimli pramidal külahla örtülüdür. Kubbeye geçiş kapı üzerinde mukarnaslı, diğer köşelerde ise üçgen bingilerle oluyor.
26 Haziran 2013 Çarşamba
İlhanlı Sanatının Genel Özellikleri
1- Yapılar büyük boyutlu, yüksek ve taşkındır.
2- Taçkapı dışa ttaşkın ve büyük boyutludur.
3- Minare kaideleri yüksektir.
4- Çini, sırlı tuğla ve renkli taş kullanımı yaygındır.
5- Taçkapıların yan yüzleriyle birlikte her tarafı süsleniyor.
6- Selçuklu' nun geometrik süslemesinin yerine bitkisel süsleme önem kazanır.
7- Yapıların ön cephesinde çeşme, sebil, hayvan başlı çörten, köşe kulesi, çifte minare, büyük boyutlu alt ve üst pencereler gibi mimarî kuruluşlara yer verilir; yazı silmeleri kullanılır. Böylece, cephe hiç boş yer kalmayacak şekilde doldurulur ve cepheye hareketlilik kazandırılır. Cephede yoğun bezemeler görülür.
8- Ön yüzde bordürler yerine panolar önem kazanır.
9- Yapıların sadece ön yüzü ( cephesi ) değil, bütün cepheleri süslenir.
10- Yapıların planlarında bir değişiklik yoktur.
11- Taçkapının iki yanındaki sütunceler ve başlıkları daha belirgin, dışa taşkın ve süslüdür.
12- Pencere ve kapı ön boşluğunda, silmede, taçkapı çevresinde, desteklerde yoğun mukarnas kullanılır. Destekler de süslenir.
13- Taçkapı ve alt ve üst pencereler dahil, cephenin tamamında yoğun süslemeler görülür.
14- Sultanların yerine vezir, vali, devlet adamı ve saray çevresinden kişiler yapı yaptırmaya başlar.
2- Taçkapı dışa ttaşkın ve büyük boyutludur.
3- Minare kaideleri yüksektir.
4- Çini, sırlı tuğla ve renkli taş kullanımı yaygındır.
5- Taçkapıların yan yüzleriyle birlikte her tarafı süsleniyor.
6- Selçuklu' nun geometrik süslemesinin yerine bitkisel süsleme önem kazanır.
7- Yapıların ön cephesinde çeşme, sebil, hayvan başlı çörten, köşe kulesi, çifte minare, büyük boyutlu alt ve üst pencereler gibi mimarî kuruluşlara yer verilir; yazı silmeleri kullanılır. Böylece, cephe hiç boş yer kalmayacak şekilde doldurulur ve cepheye hareketlilik kazandırılır. Cephede yoğun bezemeler görülür.
8- Ön yüzde bordürler yerine panolar önem kazanır.
9- Yapıların sadece ön yüzü ( cephesi ) değil, bütün cepheleri süslenir.
10- Yapıların planlarında bir değişiklik yoktur.
11- Taçkapının iki yanındaki sütunceler ve başlıkları daha belirgin, dışa taşkın ve süslüdür.
12- Pencere ve kapı ön boşluğunda, silmede, taçkapı çevresinde, desteklerde yoğun mukarnas kullanılır. Destekler de süslenir.
13- Taçkapı ve alt ve üst pencereler dahil, cephenin tamamında yoğun süslemeler görülür.
14- Sultanların yerine vezir, vali, devlet adamı ve saray çevresinden kişiler yapı yaptırmaya başlar.
25 Haziran 2013 Salı
İlhanlı Yapıları
Amasya Darüşşifası/ Bimarhanesi ve Mimarisi
- İlhanlı dönemi eseridir.
Mimarîsi önemlidir=
* Tek katlı, açık avlulu, doğu- batı yönlü dikdörtgen planlı, iki eyvanlı, revaklı avlulu bir yapıdır.
* İlhanlı mimarîsi özelliklerini yansıtır=
- Basık kemerli ve dışa taşkın taçkapının iki yanında büyük birer pencere bulunur.
- Güney ( taçkapı ) cephesi iki yanda köşe kuleleriyle sınırlanır.
- Bütün cepheler birer payandayla desteklenir. Batı cephe üstten ince profilli taş frizle sınırlanır.
Ana eyvan, uzun salonlar, eyvanımsı mekânlar, öğrenci odaları genelde beşik tonoz örtülüdür.
Yapı malzemesi kesme taştır. Sivri kemerli revaklar düzgün kesme taş, revakların üzeri düz taş blok , dış duvarlar ve tonoz örtüler düzgün olmayan kesme taş, sütunlar ve bunların başlıkları taş yapılıdır.
Tuğla malzeme ana eyvanın doğu duvarındaki dikdörtgen pencerede; uzun salonların örtü sistemine geçişte kullanılan sivri kemerlerde; batı ve doğudaki köşe mekânlarının kapılarında kullanılır.
Ana eyvan sivri kemerle avluya açılıyor. Bu eyvanın iki yanında yay kemerli birer niş vardır. Bu niş, eyvanı cepheye bağlar. Doğu duvarında iki yanı tuğla örgülü, söveli yüksek bir dikdörtgen pencere vardır. Eyvanın iki yanındaki köşe mekânlarına revaklı birer kapıyla girilir. Köşe mekânları büyük birer pencereyle batı cephesine açılır.
Revakların gerisindeki mekânlarda ( batı hariç ) mazgal pencere bulunur.
Ana eyvan tarafındaki revaklar zar, mukarnaslı ve profil başlıklı sütunlardan oluşur.
Taçkapı kitabesine göre, İlhanlı hükümdarı Sultan Olcayto devrinde, Anadolu valisi Ahmed Bey, Mimar Amber b. Abdullah' a 1308 yılında yaptırıyor. Tıp medresesidir. Vakfiyesi vardır.
Erzurum Çifte Minareli Medrese ve Süsleme Proramı
-İlhanlı dönemi eseridir.
Süslemeleri önemlidir=
*Geometrik süsleme- daha çok avludaki sütun gövdelerinde, eyvanların cephelerinde, öğrenci odalarının kapı silmelerinde görülür.
*Bitkisel süsleme- taçkapıda, avlu sütunlarını birbirine bağlayan kemerlerin yüzlerinde, kümbetin iç mekânında görülür.
*Çini süsleme- tuğla minarelerin pabuç kısımları firuze çini kakmalar görülür.
*Sırlı- sırsız tuğla süsleme- Çok dilimli, silindirik minarelerde görülür.
Taçkapıda= Palmet motifli beş silmeden oluşan çerçeve, en dıştaki silmede bir vazocuk içinden çıkan hayat ağacı motifi; kuzey ve güneyde iki taraflı olarak dört kabartma, kuzeyde çift başlı kartal panosu görülür.
*Taş işçiliği/ süsleme- taçkapıda mukarnaslı niş, taçkapını kuzey ve güneyinde iki gömme sütunce; cephede çeşme nişleri ve yarımyuvarlak iki payanda görülür.
Açık avlu, dört eyvan, iki kat, çifte minareli taçkapı, avlunun etrafında öğrenci odaları planı gösterir.
Minarelerin şerefeye kadar üst kısımları yıkıktır.
Avlunun ortası havuzludur.
Giriş eyvanının iki yanında kubbeli odalar vardır.
Avlu revakları sütun- paye desteklidir.
Revakların ortasındaki hücreler iki katlıdır.
-Küçük olan yan eyvanlar yıldız tonoz örtülüdür. Kümbet konik külah örtülüdür.
Kümbet= Güney eyvana bitişiktir. Kübik kaideli ve poligonal ( onikigen formlu ) gövdelidir. Ana eyvanın sonunda, bir merdiven kuruluşuyla kümbetin mumyalık ve gövde kısmına geçilir. Konik külahlıdır.
Medresenin cephelerine sekiz pencere açılmıştır. Alttakiler büyük ve mukarnas kavsaralı, üsttekiler sade ve küçüktür.
Kitabesi yoktur. Yapım tarihi meçhûldür ( 1291 ? ). Kentin bugün yok olan sur duvarı içindeydi.
1. Alaaddin Keykubad' ın kızı Huand Hatun devrinde yapıldığı sanılıyor. Bu nedenle Hatuniye Medresesi olarak da geçer.
Erzurum Yakutiye Medresesi ve Süsleme Programı
-İlhanlı dönemi eseridir.
Süslemeleri önemlidir=
*Cephenin bitkisel ve geometrik süslemeleri ve sembolik tasvirlerinde simetri ve denge görülür.
*Taçkapının her iki yüzünde, silme kemerler içinde allta ajurlu bir küre, hayat ağacı; her iki tarafta pars figürleri ve üstte çift başlı kartal motifi mevcuttur.
Dört eyvan, kapalı avlu, ön yarısı ve batı eyvanı iki katlı, yapının ön köşesinde minare... olarak tasarlanmıştır.
Güney eyvanı mescittir. Bu eyvanın her iki duvarına mermer vakfiye kitabesi konulmuştur.
Eyvanlar arasında hücreler vardır.
Doğu eyvanın bitiminde kümbet ( içinde mezar yoktur ) yer alır.
Doğu ve batı eyvanlarının yerine bu yapıda medrese odaları vardır= Çifte Minareli Medrese' den farkı.
Orta avlu, mukarnaslı kubbeyle örtülüdür.
Avlu, birbirine kemerlerle bağlanmış dört kalın payenin taşıdığı aynalı tonozla örtülüdür.
Avlunun kuzey ve güneyinde, simetrik beşik tonozlu altışar oda sıralanır.
Taçkapı dışa taşar. Köşe minarelerinden biri şerefeye kadar; diğeri de kaideye kadar yıkılıp, üzeri konik külahla kapatılmıştır.
Doğu duvara bitişik kümbet= Tuğla gövdeli, üç pencereli ve içten kubbe, dıştan külah örtülüdür.
Taçkapı kitabesine göre, İlhanlı hükümdarı Sultan Olcayto devrinde, Gazan Han ve Bolugan Hatun adına Cemaleddin Hoca Yakut Gazanî tarafından 1310 yılında yapıldı.
Niğde Sungur Bey Camiî Mimarisi ve Süsleme Programı
-İlhanlı dönemi eseridir.
Mimarîsi önemlidir=
*Şimdiki planı 13. yüzyılın ortasında inşa edilen formudur. Yangında örtü sistemi ve minareleri yıkılınca, yeniden onarılıp inşa edildi. Buna göre;
*Kuzey- güney yönlü dikdörtgen planlı, üç sahınlı, ahşap direkli; içten kâgir, dıştan düz toprak dam örtülü bir yapıdır.
Eğimli araziye yapılmıştır.
Doğu ( çifte minareli ) ve kuzey cephelerde birer taçkapı vardır. Doğu taçkapı dışa taşar. Köşeler pahlanmıştır.
Doğu cephenin güneyine camiye bitişik yapılan türbe, banî Sungur Bey' e aittir, ama içinde mezar yoktur. Türbe, cami penceresine denk getirilen eklenti olup, asıl kapısı kuzeydedir.
Batı duvarın altında dört, doğu duvarın altında bir, üstünde üç ve kuzey duvarın üstünde bir pencere orijinaldir.
Ahşap işçiliği önemlidir=
Minber ile kuzey taçkapının ahşap kapı kanatlarını Hoca Ebubekir, doğu taçkapının ahşap kapı kanatlarını da Hacı Muhammed isimli ustalar yapmıştır.
Yapı malzemesi Kapadokya' ya özgü sarımtrak renkte ince yonu trakit taşıdır.
Süslemeleri önemlidir=
*Eyvan kuruluşuna sahip gotik mimarî etkili kaburgalı tonoz örtülü doğu taçkapıda= Eyvanın yan duvarlarına simetrik yerleştirilen mihrabiyeler zeminden yüksektir. Eyvanın duvarları tamamen bitkisel, geometrik ve figürlü süslemeyle kaplıdır.
Mihrabiye ve eyvan köşe sütunceleri arasında kalan panolarda=
-sekiz kolu yıldızlar, geometrik bezemeler, kıvrık dallar arasına yerleştirilen çeşitli hayvan başları ( oniki hayvanlı Türk takvimi ), spiral kıvrık dallar hiç boş yer kalmayacak şekilde zemini dodurur. Aynı program kuzey va güney panolarda da vardır.
*Kuzey taçkapıda da geometrik, bitkisel ve figürlü süslemeler görülür.
1335 yılında, İlhanlı valisi Sungur Bey yaptırıyor. İnşa kitabesi yoktur. Mimarı bilinmiyor. Alaaddin Tepesi' nin güneybatısında surlara paralel olarak uzanır.
Sivas Çifte Minareli Medrese ve Mimarisi
-ilhanlı dönemi eseridir.
Önemi şudur=
Taçkapı minareleri tuğla- çini örgülüdür. Ön ( doğu ) cephe ortada iki minareli taçkapı; iki yanındaki pencereler ve köşe kuleleriyle hareketlendirilmiştir. Bu cephe düzeni, İlhanlı dönemi geleneğidir. Taçkapı dışa taşkın değildir.
Bugün sadece doğu duvarı sağlamdır.
Açık avlulu, iki katlı, dört eyvanlı, taçkapısı iki minareli bir yapıdır.
Köşe desteklerinden anlaşıldığına göre, daha eski tarihlerde yapıya bitişik bir imaret vardı.
Yapının kuzeyinde, yapıya dahil bir hamam vardı. Bir su kanalı vasıtasıyla karşısındaki 1. İzzeddin Keykavus Darüşşifası' na gelen temiz sudan yararlandığı sanılıyor.
Yapının köşelerinde destekler vardır. Kuzey ve güney duvarları bu desteklerden sonra ön yüze dik ve dar olarak ilerler.
Vezir Şemseddiin Cüveynî yaptırmıştır. Bu ndenle onun adıyla da anılır. Önceleri hadis okutulan okuldu. Yapım tarihi 1271 olup, mimarı bilinmemektedir.
Kayseri Bünyan Ulu Camiî ve Süsleme Programı
-ilhanlı dönemi eseridir.
Süslemeleri önemlidir=
*Taçkapıdaki geometrik ve stilize hayvan başı motifleri Orta Asya hayvan üslûbundadır. Bu kapı, kuzey duvarın ortasında ve dışa taşkındır. Stilize grifon ve aslan başı bezemeleri ve iki renkli taş işçiliğini yansıtır.
*Geometrik motifli mihrabın üzeri dilimlidir. Mihrap nişi kademelidir. İrili ufaklı yıldız motiflerinin araları çiçeklerle doldurulmştur. Sivri kemerli istiridye şeklindeki mihrap nişinin kemer dolgularında iki kabartma rozet ile iki yanında da iki sütunce bulunur.
Duvarlar gri kalker taşından, tavan ahşaptandır. Yapı malzemesi kesme taştır.
Kare planlı, üç sahınlı, sütun- sivri kemer dizili; ibadet mekânının ortasında dört kalın paye ve kuzey ve güney duvarına dayalı dört yarım paye bulunan bir plan tipi gösteriyor.
Sivri kemerler bütün payeleri birleştirerek, iç mekânı mihrap duvarına dik üç sahına ayırıyor. Orta sahın daha geniştir.
İkişerli iki sıra sütuna oturan kemerler ahşap tavanı taşıyor. Kemerler üzerindeki kısa duvarlar hatıllarla desteklenir. Orta sahındaki hatıllar ve tavan, konsolların yardımıyla biraz daha yükseltilmiştir.
Kuzeydoğu köşede masif ( tek parça ) kule mevcuttur. Bu kule, onikigen olarak cami duvarına kadar yükselir; sonra onikigen külahla örtülür. Kuzeybatı köşeye sonradan minare eklenmiştir.
İlhanlı valisi Emir Zahireddin Mahmud, 1333 yılında mimar Kölük b. Kaluyan' a yaptırır.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)