Anadolu' da Büyük Selçuklular' a Bağlanan Camiler

Diyarbakır Ulu Camiî ve Mimarisi



* anadolu' da büyük selçuklular' a bağlanan yapılardan...



Önemi = Mimarî açıdan;

Şam- Emeviye Camiî' nin planını tekrarlar = İbadet mekânını enine kesen üç sahın ve orta mekânın diğerlerinden daha yüksek oluşundan dolayı.

Büyük dikdörtgen avlunun batısındaki iki katlı cephe, antik çağın tiyatro cephelerini andırıyor. Daha sonra doğu cephede de aynı düzen tekrarlanır.

Avlu, üç yönden çeşitli yapılarla çevrilidir.

Avlunun güneyinde, doğu cepheye bitişik Mesudiye Medresesi yer alır. Medresenin önünde tek katlı, sütun- sivri kemerli revaklar vardır.

İbadet mekânı, sütun- sivri kemer dizileriyle bölünür.

Avlu revakları iki katlıdır.

Avlunun ortasında sekizgen sütunlu şadırvan görülür.

İç mekânda, doğuda bir mihrap daha vardır.

Esas mihrabın kuzey ve güneyinde girişler, pencereler ve yan cephede birer kapı bulunur.

Yan cephede üç sıra pencere görülür. Cephenin çatısı eğimlidir.

Kare gövdeli ve silindirik gövdeli minaresi vardır.

Yöreye özgü kahve rengi kalker taş yapılıdır.


Eskiden kiliseydi. 639 yılında camiye çevrildi. Anadolu' nun en eski camiîdir. Selçuklu, İnaloğulları, Akkoyunlu ve Osmanlı dönemlerinde onarıldı. Cephelerde bu onarımlara ait kitabeler bulunur.











Siirt Ulu Camiî ve Süsleme Programı




* anadolu' da büyük selçuklular' a bağlanan yapılardan...


Önemi = Süsleme programı açısından;

Dikdörtgen prizma kaideli ve yuvarlak gövdeli tuğla minaresi, 12. yüzyılın ilk yarısına tarihlenip; Anadolu' da çini mozaiklerle süslenmiş ilk minaredir.

Kaidesinde kûfi yazılar, geometrik geçmeler, örgü ve yıldız motifleri bulunur.

Minare gövdesindeki firuze çini ve mozaikler dökülmüştür.

Altıgen formlu çiniler lacivert şeritlerle çerçevelenir.

Yuvarlak niş biçimindeki mihrap mozaiklerle kaplıdır.

Ceviz ağacından minber, 12. yüzyıla tarihlenir.

Kakma tekniğindeki minberde geometrik şekiller, yazı frizleri görülür.

Minber ustası, minberdeki 1219 tarihli kitabeye göre, Siirtli Şeyhan Neccar' dır.

Büyük Selçuklu camilerinden farkı;

Eyvanın iki yanına dikey olarak iki sahın eklenmesidir.



Minare kitabesinden yapım tarihi ve banîsine ulaşılıyor = İlk dönem yapıyı 1129 yılında Irak Selçuklu Sultanı Mugiziddün Mahmud inşa ettirir.

Dikdörtgen planlı, tek eyvanlı, tonoz örtülü iki sahınlı; birbirine bitişik kemerlerle birbirine bağlanmış üç kubbeli ana mekândan oluşan bir yapıdır.

Dıştan kesme, içten moloz taş yapılıdır.










Bitlis Ulu Camiî ve Mimarisi





* anadolu' da büyük selçuklular' a bağlanan yapılardan...



Önemi = Mimarî açıdan;

- İlavelerle '' U '' biçimli plan tipi gösterir.

- Mihrap duvarına paralel sivri kemerli dörder paye; iç mekânı üç sahına ve beş bölüme ayırır.

- Mihrap önü kubbesi pandantif geçişlidir.

- Mihrap önü kısmı, dıştan kesme taş külah örtülüdür.

- Avlusu vardır.

Kesme taş yapılı ve toprak dam örtülüdür.

İç mekân doğu- batı yönlü tonoz örtülüdür.

İç mekân dikdörtgen pencerelerle aydınlanır. Kubbe kasnağında da pencereler bulunur.

Kuzey cepheye üç kapı açılmıştır.

Silindirik gövdeli minarenin kaidesi beden duvarına kadar yükselir. Gövde kuşaklar, profiller ve zikzaklarla hareketlidir.

1153 yılında Mervanoğlu Ebu Muzaffer Muhammed yaptırmıştır.