Konya Sahip Ata Camiî
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. Bir külliyedir. İlhanlı sanatı özelliklerini verir. Cephede çifte minareli taçkapı, taçkapının iki yanında derin niş halinde sebiller, taçkapının ortasında bir yazı frizi
ve geçmeli mermer mozaiklerle çevrili bordür kuşatması gibi uygulamalara rastlanmaktadır.
Süslemeleri de önemlidir=
- Caminin kapısı ahşap kündekâri tekniğindedir.
- Mihrap lacivert, mor, turkuaz renkli mozaik kakma tekniğindedir.
- Taçkapının güneyinde, şerefeden sonrası yıkık minare dilimli gövdeli ve lacivert- turkuaz renkli sırlı tuğlalarla süslüdür.
- Sivri kemerli kapının bordürleri iç içe kalın halat motifleri, köşeli grift bezemelerle süslüdür ve aynı biçim bezemeler kapının yanındaki sivri kemerli pencereyi de çevrelemektedir. Bu pencerelerin üzerindeki yüzeyler renkli sırlı tuğlalarla oluşan baklava desenli süslemeyle kaplıdır.
Kare planlı, oniki ahşap direkli, çatı örtülü, ibadet mekânı mihraba dik beş sahından oluşan, bir avlu içinde yer alan bir yapıdır.
Taçkapı girişini kuşatan bordürün içinde silmeli bir sivri kemer bulunur. Bu kemer mukarnaslıdır. Taçkapı sivri kemerlidir.
1279- 80 yıllarında vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından yaptırılıyor.
Konya İnce Minareli Medrese
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı sanatı özellikleri sunar. Cephenin ortasındaki taçkapı dışa taşar.Dış köşelerde iri bir düğümle bağlanan üçlü kaval silmelerle; cephede kıvrık dallı rûmili geometrikbezemeler ve kitabe kuşağından oluşan üç bordürle iki yandan sınırlanır. Kapının iki yanında başlayan kemer üstünde düğüm yaptıktan sonra saçağa ulaşan ve düğümlenen ikinci kitabe şeridi sülüs yazılıdır. Taçkapı kemerinin köşe dolgularında boş bırakılan kabarık yüzeylerde iki iri kabara vardır. İki yanda bitkisel süslemeli bordürler, yivli çıkıntılı kaideler üzerinde kavsaralar vardır. Bu bezemeler altta üçlü sütuncelerle biter. Bu sütuncelerin içlerinde bitkisel bezemeli olan başlıkları vardır. Kapının iki yanında ince uzun nişler sivri kemerlidir ve bunlar geometrik geçmeli bordürlerle çevrilidir.
Adını, mescidin cephesi üzerindeki sırlı tuğla minareden alıyor.
Medresenin dışı taş, içerisi tuğla yapılıdır.Bugün olmayan kare kaideli minare kesme taştandı.
Çokgen gövdeli minarenin yüzeyinde aralarda sırlı tuğlalar vardır. Bu tuğlaların iki yanına lacivert çiniler konulmuştur.
Kare planlı avlunun kubbesi pandantiflidir ve buadaki üçgenlerin etrafı mavi zemin üzerine lacivert çinilerden oluşan palmet motifli bir şeritle kuşatılır. Kubbe firuze, kahve ve lacivert renkli sırlı tuğlalardan oluşur. Bu sırlı tuğlalar iç içe gemiş zikzak ve baklava motiflerine benziyor. Kubbe kasnağını çeviren geniş şerit üzerinde de firuze çinili yazı kuşağı vardır.
Minare kaidesinin ön yüzü düğümlü kaval silmelerin çevrelediği kıvrık dallar, rûmiler ve yapraklarla süslüdür.
Minarenin küp kısmı mavi sırlı tuğladandır. Üzerindeki sıvalı bölümde belki çini kitabe vardı.
Mescidin duvarları ve mihrabı da belki çinilerle süslüydü.
Mescit, medreseye bitişktir.
Yıkılan ve yok olan bölümler= Minarenin şerefesi, mescit ( belki kare planlı ve kubbeliydi ), eyvanın çevresindeki hücreler, avlunun iki yanındaki hücrelerden bazıları, meciti minaresi, taçkapı ile minare kaidesi arasında olduğu sanılan sıbyan mektebidir.
Darülhadis işlevli medrese kubbeli avlulu, iki eyvanlı, sütun -sivri kemer dizili bir yapıdır.
Alaaddin Tepesi' nin batı eteğindedir.
Taçpıdan, üzeri çapraz tonozlu giriş holüne, oradan da sivri kemerli bir kapı ile avluya geçilir.
Taçkapının karşısındki ana eyvan sivri kemerli tonoz örtülüdür ve iki yanına simetrik birer niş konulmuştur.
1260 yılında Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından Kölük b. Abdullah' a ( taçkapıdaki iki maalyon ) yaptırıldı.
Sivas Gök Medrese
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı sanatı verîlerini sunar= Cephe hareketliliği üç dilimli kemer, geometrik bordür, çeşme (kuzeyde); süslemeli pencereler ve kuleler ( güney ve kuzey ) ile sağlanır. Minare kaidelerinden aşağı doğru inen mermer yüzeyde büyük boyutlarda geometrik- bitkisel motifler ve yazı motifleri görülür. Taçkapının üst iki köşesinde iç içe geçen hayvan başı motifleri vardır. Çifte minareli taçkapı, oniki tür hayvan başı, yıldız ve hayat ağacı motifleriyle süslüdür.
Süslemeleri önemlidir= Mihrap ve kuzey ve güneydeki yan eyvanların iç kısmı ve mescitin kubbesi ve kubbe eteği çini tezyinatlıdır. Minareler sırlı tuğla ve mavi çinilerle tuğla örgülüdür.
Duvarlar yontma kalker taşındandır. Avlunu ortasındaki 22 köşeli poligonal planlı havuz mermerdendir- bugün yoktur. Minberi ahşaptandır.
Açık avlu, dört eyvan ( doğudaki ana eyvan yıkılmıştır ), iki kat, kuzeyden ve güneyden altı sütunlu revak sistemi, girişin güneyinde mescit, dikdörtgen plan,avluda havuz... özelliği gösterir.
Mescit tromplu kubbelidir.
Taçkapının kuzeyindeki kubbeli oda hadis okutulan bölümdür. İç duvarları sıvalıdır.
Revakların gerisindeki küçük kapılardan hücrelere girilir.
1271 tarihlidir. Batıdaki taçkapı kitabesine göre, banîsi Sahip Ata Fahreddin Ali, mimarı Kaluyan el- Konevî' dir.
Beyşehir Eşrefoğlu Ulu Camiî
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan.
Mimarî olarak önemlidir=
- Ağaç direkli bir yapıdır.
- Selçuklu etkisi gösterir. Ön cephe duvarı kesme taş, diğer bölümler moloz taştandır. Mihrap mozaik (mavi, beyaz, firuze) çinilidir.
- Mihrabın mukarnaslarının altındaki motifler Konya Karatay Medresesi' nin kubbe içi çinilerine benziyor.
- Hünkâr mahfili caminin güneybatı köşesindedir ve mukarnas başlıklı iki sütunla taşınır= Osmanlı dönemine aittir.
- Planı Ulu cami plan şemasını hatırlatır. Mihrap önü kubbesi tuğladan üç sivri kemere oturur. Altı sıra halinde mukarnas başlıklı ahşap direkler mihrap duvarına dik yedi sahın oluşturur. Orta sahın daha yüksek ve geniştir. Merkezdeki dört direğin üzeri açıktır.
- Taçkapı, işçiliği ile Sivas Gök Medrese ve Çifte Minareli Medrese' nin taçkapılarını andırır. Ön cephede, taçkapının kuzey yanında bir silme duvarı kaplar. Bunu üzeri mazgallıdır. Taçkapının güneyindeki yüksek minare özgün değildir. Minare kaidesinin altında sivri kemerli niş içinde antik bir lahdin oluşturduğu bir sebil vardır. Taçkapı, mazgallardan biraz daha yüksektir.
Süsleme olarak önemlidir=
Çini ve Mozaik Süsleme= Taçkapı ile ön cephe duvarı ve kuzey duvarı arasında kalan; firuze ve mor çinilerle kaplı ana mekânda, sırlı tuğla ve mozaik kaplı ikinci bir taçkapı bulunuyor. Kubbe iç yüzeyi sırlı tuğla ve çinilerle bezenmiştir. Mihrap mozaik çinilidir. Kapı açıklığının üzerindeki kadınlar mahfili çinilerle kaplıdır. Banî Eşrefoğlu Süleyman Bey' in türbesi caminin doğu duvarına bitişik olup; kesme taştan, piramidal külahlı ve çini, ahşap ve taş işçiliklidir.
Ahşap Süsleme ve Malzeme= Ana mekân altı sıra halinde 48 ağaç direğin üzerindeki konsolların ve kirişlerin taşıdığı düz bir tavanla örtülüdür. Buradaki direklerin başlıkları, konsolları ve tavan kirişleri kalem işleriyle ve ahşap üzerine boyama tekniğiyle bezelidir.
Kapı ve pencere kapakları ahşaptandır.
Minber ve mahfil ceviz ağacından kündekâri tekniklidir. Mahfilin kirişleri ve tabanın alt yüzü nakış ve oymalarla süslüdür. Mahfil ahşap korkulukludur.
Cami özgününde toprak damlıydı. Onarımla eğimli çatı yapıldı. Tavan düz ahşaptır.
Vakfiyesine göre, han ve çifte hamamı vardır.
Ana mekâna ile taçkapı üzerindeki iki kitabeden birinde yapım tarihi olarak, 1296; diğerinde de, 1290- 1300 tarihleri yazıyor.
Yapı, Beyşehir gölü ile kale arasındaki düzlüktedir.
Banîsi Eşrefoğlu Beyliği' nin kurucusu Süleyman Bey' dir.
Sivas Buruciye Medresesi
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlhanlı mimarîsine öykünür= Mukarnas kavsaralı bir nişin belirlediği taçkapıda dışa taşkın rozetler görülür. Taçkapıda yıldız, rûmi ve geometrik motifler dantel gibi işlenmiştir. Cephenin her iki köşesindeki demet payelerde oluşan köşe kuleleri, yazı kuşağı ve pencereler cepheyi hareketlendirir.
Kareye yakın dikdörtgen planlı, açık avlulu, sütun- sivri kemer revaklı, kesme taştan bir yapıdır.
Sütunlu revakların gerisinde hücreler görülür.
Taçkapı sarımtrak renkli taşlardab oyulmuştur.
Kapının kuzey yanında mavi ve siyah çinilerle süslü türbe yapının banîsi vezir Muzafferiddin Burucirdî' ye aittir. Pozitif bilimlerin okutulduğu yapı 1271 tarihlidir.
Karaman Hatuniye Medresesi
Önemi= İlhanlı etkisindeki yapılardan. İlk defa bu yapıda, medrese odalarının kubbeyle örtüldüğünü görüyoruz. Bütün odaların üzeri üçgen köşe bingilriyle desteklenen birer kubbeyle örtülüdür.
Karamanoğullarına devrine aittir. Kitabesine göre, Sultan Hatun ( Nefise Hatun ) 1381- 82 yılında yaptırıyor. Bu kişi, Murad Hüdavendigar' ın kızı ve Karamanoğlu Alaaddin Ali Bey' in hanımıdır. Medrese kapısının kuzey üst köşesindeki kitabeye göre, mimarı Numan oğlu Hoca Ahmed' dir.
Süsleme= Taçkapı, eyvan kemeri, köşe odalarının girişleri süslüdür. Kırık çizgiler, geometrik motifler ( rûmi, palmet, yazı ) görülür. Motifler yer yer zeminden taşkındır. Ana eyvan ve türbenin duvarlarının zeminden belli bir yüksekliğe kadar çiniyle kaplı olduğu biliniyor.
Malzeme- Teknik= Yapı kesme taştandır. Taçkapı kaidesi alçak mermer, sonra belli bir yüksekliğe kadar beyaz mermer, üstü ise sarımtrak kalker taşındandır. Örtü içte ve dışta taşla kaplıdır. Yer yer devşirme malzeme görülür.
Plan= Simetrik dikdörtgen planlı, iki eyvanlı, açık avlulu, avlusu havuzlu ve revak- devşirme sütun sistemiyle çevrili bir yapıdır. Güneydoğu- kuzeybatı yönleri revaklıdır.
Örtü Sistemi= Revaklar beşik tonoz örtülüdür. Avlu yönünde revak kemerleri uzatılarak, tonoz örtü kesilmiş ve örtüye hareketlilik verilmiştir. Medrese odaları kubbelidir. Kubbeler dıştan basık ve çift eğimli pramidal külahla sonlanır. Ana eyvanın güneyindeki oda kubbeli, kuzeyindeki oda beşik tonozludur. Ana eyvan sivri tonoz örtülüdür. Kubbeli kışlık dershanenin örtüye geçiş sistemi mukarnaslı köşe dolgularıyla olmuştur.
Pencereler= Öğrenci odalarında alçak birer mazgal pencere bulunur. Ana eyvan yan odalara birer dikdörtgen pencere ile; dışa altta dikdörtgen, üstte sivri kemerli iki pencereyle açılır. Güneydeki dershane iki yönden pencerelidir.
Ana eyvan ve kuzeydoğuda yer alan basık kemerli taçkapı dışa taşkındır.
Taçkapının güneyinde revaklara açılan dört kapıyla öğrenci odalarına girilir.
Ana eyvanın güney ve kuzeyindeki odalara revakların sonundaki kapılardan girilir. Güneydeki kışlık dershane, kuzeydeki Sultan Hatun' un türbesidir.
Türbe= Türbenin basık tonozlu alt katına medresenin dışındaki bir kapıdan girilir. Eyvana ve güneybatı yönüne pencereler açılıyor. İçten kubbeli, dıştan basık ve çift eğimli pramidal külahla örtülüdür. Kubbeye geçiş kapı üzerinde mukarnaslı, diğer köşelerde ise üçgen bingilerle oluyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder