Ağaç Direkli Camiler

Eskişehir' in Sivrihisar ilçesinde, kuzeyde bulunan kapısındaki yapım kitabesine göre 1274- 75 yıllarına tarihlenen Sivrihisar Ulu Camiî' ni Selçuklu emiri Mikail b. Abdullah yaptırmıştır.

Osmanlı Ulu camilerini plan tipi olarak etkileyen bu yapıda, dikdörtgen plan, mihrap duvarına dik uzanan ahşap sütunlu altı sahın ve düz dam örtü görmekteyiz. Ahşap direklerden dördü kabartma motifli ve Bizans dönemine ait başlıkları ile dikkat çekiyor.

Yuvarlak niş biçimindeki mihrap süsleme açısından sadedir. Ahşap minber ise, geçme tekniğinde kabartma rûmi ve palmet motifleriyle önemlidir.

Üstteki köşk kısmında, kare formlarla sınırlanmış birbirini kesen sekizgenlerden oluşan örgü motifleri Selçuklu etkilidir. Ceviz ağacından oyma teknikli dolap kapakları da önemlidir.

Camiye bitişik minare taş kaideli, yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir.



Afyon kalesinin olduğu tepenin güneybatısına konumlanan 1272 tarihli Afyon Uu Camiî' ni Sahip Ata oğlu Nasrüddin Ahmed yaptırıyor.

Ahşap tavanlı, ağaç direkli, düz çatılı, dikdörtgen planlı ve ahşap sütun başlıklarının tezyinatıyla Konya' daki Sahip Ata Camiî' ne benzeyen bu yapı dıştan moloz taş malzemelidir ve cephesi üç sıra kesme taş hatıllarla üç bölüme ayrılır.

Kuzey ve batıda birer kapı ve dörder pencere görülür.

Mihrap duvarına dik uzanan dokuz sahın, altışar sütunla bölünür. Sütun başlıklarının bazıları sade, bazıları mukarnaslıdır.

Kadınlar mahfilinin üst kısmında nakışlar, konsol kıvrımları arasında rûmi, palmet ve geometrik süslemeler görülür. Bunlar mavi, lacivert, kırmızı, yeşil ve kahve renklidir.

Kıble duvarının ortasındaki taş mihrap Selçuklu etkilidir. Mihrapta geometrik bezemeler, üçgen panolar ve geçmeler bulunuyor.

Kuzeydoğu köşedeki, camiye bitişk minare baklava motifli sırlı tuğla örgülü süslemeleri ve saçak hizasına değin üç sıra tuğla ve bir sıra kesme taş almaşık teknikli gövdesiyle dikkat çekmektedir.



Ankara' nın Samanpazarı semtinde, Âhi Şerafeddin' in yaptırdığı Arslanhane Camiî 1289- 90 yıllarına tarihlidir. Minber kitabesine göre, mimarı Ebubekir oğlu Mehmed' dir. Caminin türbe duvarına gömülü bir antik arslan heykelinden dolayı bu adla da anılır.

Ankara' daki Roma ve Bizans dönemi yapılarından toplanan devşirme taşlarla yapılmıştır.

Ahşap sütun, ahşap tavan, bazilikal / uzunlamsına plan, beş sahın, ahşap çatı özellikleri gösterir. Altışardan dört sıra halinde yuvarlak ağaç sütunlar, Roma dönemine ait mermer sütun başlıklara sahiptir.

Doğu, batı ve kuzey yönleri kapı açıklığına sahiptir. 12 pencere vardır.

Tavan ahşap oymalıdır.

13. yüzyıl Selçuklu etkili mihrap, açık mavi çinilerle kaplıdır.

Minber ceviz ağacındandır.

Caminin yanında, kubbeli ve sekizgen planlı türbe, yapının banîsine aittir.




Konya Sahip Ata Camiî



 Bir külliyedir.  Cephede çifte minareli taçkapı, taçkapının iki yanında derin niş halinde sebiller, taçkapının ortasında bir yazı frizi
ve geçmeli mermer mozaiklerle çevrili bordür kuşatması gibi uygulamalara rastlanmaktadır.



Süslemeleri önemlidir=

- Caminin kapısı ahşap kündekâri tekniğindedir.

- Mihrap lacivert, mor, turkuaz renkli mozaik kakma tekniğindedir.

- Taçkapının güneyinde, şerefeden sonrası yıkık minare dilimli gövdeli ve lacivert- turkuaz renkli sırlı tuğlalarla süslüdür.

- Sivri kemerli kapının bordürleri iç içe kalın halat motifleri, köşeli grift bezemelerle süslüdür ve aynı biçim bezemeler kapının yanındaki sivri kemerli pencereyi de çevrelemektedir. Bu pencerelerin üzerindeki yüzeyler renkli sırlı tuğlalarla oluşan baklava desenli süslemeyle kaplıdır.

Kare planlı, oniki ahşap direkli, çatı örtülü, ibadet mekânı mihraba dik beş sahından oluşan, bir avlu içinde yer alan bir yapıdır.

Taçkapı girişini kuşatan bordürün içinde silmeli bir sivri kemer bulunur. Bu kemer mukarnaslıdır. Taçkapı sivri kemerlidir.

1279- 80 yıllarında vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından yaptırılıyor.








Beyşehir Eşrefoğlu Ulu Camiî



Mimarî olarak önemlidir=

- Ağaç direkli bir yapıdır.

- Selçuklu etkisi gösterir. Ön cephe duvarı kesme taş, diğer bölümler moloz taştandır. Mihrap mozaik (mavi, beyaz, firuze) çinilidir.

- Mihrabın mukarnaslarının altındaki motifler Konya Karatay Medresesi' nin kubbe içi çinilerine benziyor.

- Hünkâr mahfili caminin güneybatı köşesindedir ve mukarnas başlıklı iki sütunla taşınır= Osmanlı dönemine aittir.

- Planı Ulu cami plan şemasını hatırlatır. Mihrap önü kubbesi tuğladan üç sivri kemere oturur. Altı sıra halinde mukarnas başlıklı ahşap direkler mihrap duvarına dik yedi sahın oluşturur. Orta sahın daha yüksek ve geniştir. Merkezdeki dört direğin üzeri açıktır.

- Taçkapı, işçiliği ile Sivas Gök Medrese ve Çifte Minareli Medrese' nin taçkapılarını andırır. Ön cephede, taçkapının kuzey yanında bir silme duvarı kaplar. Bunu üzeri mazgallıdır. Taçkapının güneyindeki yüksek minare özgün değildir. Minare kaidesinin altında sivri kemerli niş içinde antik bir lahdin oluşturduğu bir sebil vardır. Taçkapı, mazgallardan biraz daha yüksektir.


Süsleme olarak önemlidir=

Çini ve Mozaik Süsleme= Taçkapı ile ön cephe duvarı ve kuzey duvarı arasında kalan; firuze ve mor çinilerle kaplı ana mekânda, sırlı tuğla ve mozaik kaplı ikinci bir taçkapı bulunuyor. Kubbe iç yüzeyi sırlı tuğla ve çinilerle bezenmiştir. Mihrap mozaik çinilidir. Kapı açıklığının üzerindeki kadınlar mahfili çinilerle kaplıdır. Banî Eşrefoğlu Süleyman Bey' in türbesi caminin doğu duvarına bitişik olup; kesme taştan, piramidal külahlı ve çini, ahşap ve taş işçiliklidir.

Ahşap Süsleme ve Malzeme= Ana mekân altı sıra halinde 48 ağaç direğin üzerindeki konsolların ve kirişlerin taşıdığı düz bir tavanla örtülüdür. Buradaki direklerin başlıkları, konsolları ve tavan kirişleri kalem işleriyle ve ahşap üzerine boyama tekniğiyle bezelidir.

Kapı ve pencere kapakları ahşaptandır.

Minber ve mahfil ceviz ağacından kündekâri tekniklidir. Mahfilin kirişleri ve tabanın alt yüzü nakış ve oymalarla süslüdür. Mahfil ahşap korkulukludur.


Cami özgününde toprak damlıydı. Onarımla eğimli çatı yapıldı. Tavan düz ahşaptır.

Vakfiyesine göre, han ve çifte hamamı vardır.

Ana mekâna ile taçkapı üzerindeki iki kitabeden birinde yapım tarihi olarak, 1296; diğerinde de, 1290- 1300 tarihleri yazıyor.

Yapı, Beyşehir gölü ile kale arasındaki düzlüktedir.

Banîsi Eşrefoğlu Beyliği' nin kurucusu Süleyman Bey' dir.